Mấy năm gần đây mức sinh con của các gia đình Việt Nam đang có xu hướng giảm. Bộ Y tế cho biết mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế. Mức sinh thay thế được hiểu là mức sinh trung bình một phụ nữ trong toàn bộ cuộc đời của mình sinh đủ số con gái để thay thế mình thực hiện chức năng sinh đẻ, duy trì nòi giống.
Cụ thể, nếu mổi người mẹ sinh được 2 con là đạt mức sinh thay thế, vì theo quy luật tự nhiên và tính trên phạm vi rộng thì trong 2 con sẽ có 1 con gái để thay thế mẹ mình thực hiện chức năng sinh đẻ. Tuy nhiên, do ảnh hưởng bởi các yếu tố như tuổi thọ của phụ nữ, tỷ suất chết trẻ em, tỷ lệ người độc thân, vô sinh… nên mức sinh thay thế thường là 2,1 con.
Tuy nhiên theo dõi các con số này sẽ thấy, Việt Nam năm 2021 có tỉ lệ 2,11 con/phụ nữ, xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) - thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo. Tại Bình Thuận, con số này qua các năm 2019, 2020, 2021, 2022 lần lượt là 1,91, 1,96, 2,06, 1,97 và năm 2023 có con số sơ bộ là 2,01.
Có một số nguyên nhân dẫn đến mức sinh có xu hướng xuống thấp trong những năm gần đây: do điều kiện sống được cải thiện, học vấn ngày càng được nâng cao, nhu cầu phát triển sự nghiệp bản thân, nhất là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, tìm kiếm việc làm tốt hơn để có thu nhập cao hơn và chất lượng cuộc sống tốt hơn, đồng thời được tận hưởng cuộc sống và thành quả của sự phát triển nhiều hơn đã tác động làm chậm việc kết hôn, nhu cầu sinh con, thời điểm sinh con, sinh đủ 2 con của các bạn trẻ, của các cặp vợ chồng.
Sức ép kinh tế đối với một gia đình trẻ như chi phí sinh hoạt, chi phí thuê hoặc mua nhà, chi phí nuôi dưỡng và giáo dục con cái từ khi sinh ra đến khi trưởng thành ngày càng cao, cũng khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ phải cân nhắc, chọn sinh con muộn, sinh ít con hoặc không sinh con…
Mức sinh của các gia đình thấp dẫn đến nhiều hệ lụy là thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.
Vì lẽ đó, trong Dự thảo Luật Dân số đang lấy ý kiến nhân dân, Bộ Y tế đề xuất hàng loạt nhóm chính sách, trong đó có:
* Chính sách duy trì mức sinh thay thế, Dự thảo Luật Dân số lần này vẫn dự kiến trao quyền quyết định cho các cặp vợ chồng và cá nhân trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng;
* Đề xuất phụ nữ sinh con thứ hai được nghỉ thai sản tăng lên 7 tháng;
* Quyết định không kỷ luật Đảng viên sinh con thứ 3 trở lên chỉ là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế, tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp.
Bộ Y tế cũng cho hay, đối mặt với các vấn đề về mức sinh, đặc biệt là mức sinh thấp đang và cấp thiết, phải giải quyết như Việt Nam, các quốc gia trên thế giới đã ban hành các chính sách, pháp luật để giải quyết, cụ thể như sau:
- Các nhóm biện pháp chính tại nơi làm việc: cải thiện chế độ nghỉ thai sản, chế độ bố nghỉ chăm con, chế độ nghỉ phép không lương được bảo đảm công việc, thời giờ làm việc ngắn hơn hoặc bán thời gian;
- Ưu đãi tài chính: tiền thưởng cho việc sinh con, ưu đãi thuế, trợ cấp tiền mặt hằng tháng cho trẻ em; hỗ trợ thuê nhà, mua nhà ở; Chăm sóc trẻ em: tăng tính sẵn có của dịch vụ chăm sóc trẻ em, hỗ trợ chi phí chăm sóc trẻ em…