Sự cần thiết phải chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên và sức khỏe sinh sản tiền hôn nhân

Đối tượng vị thành niên chưa hiểu tầm quan trọng CSSKSS

Trong một nghiên cứu của Ủy ban quốc gia Dân số - Kế hoạch hóa gia đình được thực hiện năm 2014, mỗi năm nước ta có khoảng 1,2 đến 1,6 triệu ca nạo phá thai. Nếu như tỉ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên chiếm 5 - 7% tổng số ca nạo phá thai trong các năm trước, thì đến nay, tỉ lệ đó đã tăng lên 18 - 20%. Bên cạnh đó, xã hội hiện đại cũng dẫn đến những bệnh tật mới xuất hiện liên quan đến đường sinh sản hoặc những bệnh tật có từ trước ảnh hưởng đến sự sinh sản, thai nghén… Điều đáng nói là, một số bệnh tật ở người cha, người mẹ tương lai còn gây ảnh hưởng xấu đến thai nhi sau này nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Mỗi năm Bệnh viện Phụ sản Trung ương phát hiện khoảng gần 100 sản phụ nhiễm HIV, phần đông khi họ đến đây mới biết mình mắc bệnh. Nguyên nhân là do họ không kiểm tra sức khoẻ tiền hôn nhân và không biết rõ về thể trạng sức khoẻ của bạn đời. Do đó, thai nhi không được điều trị dự phòng dẫn đến nhiễm HIV từ mẹ truyền sang.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng, tỉ lệ trẻ em bị dị tật bẩm sinh ở nước ta hiện nay chiếm khoảng 1,5 - 3%. Sự thiếu hiểu biết về kiến thức sinh sản, không kiểm tra sức khỏe trước và trong khi mang thai dẫn đến việc không dự phòng cũng như không phát hiện sớm những dị tật bẩm sinh của trẻ...

Những vấn đề trên đều có ảnh hưởng trực tiếp đến tình cảm vợ chồng hoặc ảnh hưởng đến các yếu tố khác như kinh tế, sức khỏe, tâm lý; sâu rộng hơn là ảnh hưởng đến cộng đồng, xã hội. Điều đáng nói là phần lớn những rắc rối ấy có thể dự phòng nhằm tránh hoặc giảm nhẹ rủi ro nếu người nam và người nữ được hướng dẫn và chăm sóc SKSS tiền hôn nhân tốt.

Nhiều khó khăn trong tuyên truyền chăm sóc sức khỏe vị thành niên (CSSKVTN)

Trên thực tế, mặc dù việc giáo dục, tuyên truyền về sức khỏe sinh sản đã có sự cải thiện đáng kể so với trước đây nhưng cụm từ “CSSKSS” dường như còn khá xa lạ với các đối tượng tiền hôn nhân, trong đó có trẻ vị thành niên. Ở lứa tuổi này, sự hiểu biết về SKSS vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế: các bậc phụ huynh còn khá dè dặt trong việc trao đổi với con em mình về SKSS; trong khi đó, chương trình học phổ thông tuy đã có các buổi giáo dục giới tính và CSSKSS, song việc giáo dục này mới chỉ mang tính phong trào, đôi khi gượng gạo. Điều này vô hình chung đã đẩy trẻ vị thành niên vào thế “tự tìm hiểu”.

Cô giáo Nguyễn Thị Cảnh, Phó hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Lý Thường Kiệt, Quận Hải Châu TP. Đà Nẵng cho biết, Chương trình giáo dục giới tính, CSSKSS được nhà trường triển khai từ năm 2010 lồng ghép vào các tiết sinh hoạt lớp, giáo dục công dân theo các Dự án: Hành trình yêu thương, Thế giới tuổi hoa. Nhà trường coi đây là chương trình cần thiết nhằm trang bị kỹ năng sống cho các em. Năm nay, các nguồn tài trợ của Dự án đã hết, nhưng nhà trường vẫn tiếp tục triển khai dạy các chương trình này. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là do chưa có giáo trình chuẩn, mà mới chỉ dạy theo các giáo trình do Bộ Y tế đưa ra, do đó việc giáo dục chưa thường xuyên, liên tục và chủ yếu cũng là giáo dục giới tính, chứ việc giáo dục CSSKSS chưa nhiều. Qua các chương trình học, nhà trường nhận thấy đối tượng dạy tốt nhất là học sinh khối lớp 6, 7. Còn ở lứa tuổi lớn hơn thì các em có tâm lý ngượng ngùng, e ngại, không tương tác với người dạy. Chương trình cũng chỉ có thể được thực hiện lồng ghép, còn nếu đưa vào chương trình chính khóa các giáo viên sẽ rất vất vả do phải đảm nhiệm quá nhiều chương trình dạy.

Cô giáo Nguyễn Thị Thuận – Giáo viên bộ môn Giáo dục công dân - người trực tiếp giảng dạy lồng ghép giáo dục giới tính vào môn học Trường THCS Lý Thường Kiệt cho biết, bằng cách học ngoại khóa, học sinh khá hào hứng với môn học, nắm bắt nhanh các nội dung, tuy đôi khi cả cô và trò cũng ngượng ngùng, khó diễn đạt. Hơn nữa, hiện chưa có giáo trình cho từng khối lớp học nên các chương trình đưa vào giảng dạy không phù hợp khi triển khai với tất cả các khối lớp.

Còn chị Lê Thị Nguyệt, Trưởng khoa CSSKSS vị thành niên và nam khoa - Trung tâm CSSKSS tỉnh Thanh Hóa cho biết, đã có đối tượng tiền hôn nhân tới khám và tư vấn sức khỏe tại Trung tâm, nhưng số lượng chưa nhiều. Còn với đối tượng vị thành niên (độ tuổi từ 12 – 25), từ đầu năm 2014 đến nay, Trung tâm đã phối hợp với các trường THPT, THCN, THCS tổ chức khoảng 40 buổi truyền thông công tác CSSKSS (mỗi buổi từ 100 - 150 em). Các buổi sinh hoạt đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của học sinh, sinh viên. Tuy nhiên, việc triển khai nhân rộng cũng như sự chủ động trong các trường học về vấn đề này hầu như chưa có, có thể do kinh phí, chuyên môn. Về mặt chuyên môn, Trung tâm luôn sẵn sàng hỗ trợ, nhưng nguồn kinh phí hạn hẹp nên Trung tâm chưa tổ chức được nhiều buổi truyền thông hơn nữa tới các trường học.

Thiếu kinh phí triển khai, thiếu giáo trình chuẩn khiến việc giáo dục giới tính và CSSKSS gặp nhiều hạn chế, còn quá nhiều trẻ vị thành niên, thanh niên thiếu hiểu biết các kiến thức về sinh sản đã khiến cho tình trạng mang thai ở lứa tuổi vị thành niên đang ngày một tăng. Thực trạng nói trên cũng là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nạo phá thai vị thành niên ở nước ta tăng nhanh trong những năm gần đây.

Tại sao lại phải quan tâm CSSKSS vị thành niên và CSSKSS tiền hôn nhân?
 

Thực tế hiện nay, việc chủ động tìm hiểu các vấn đề về SKSS và chăm sóc SKSS tiền hôn nhân hầu như rất ít diễn ra. Lý do chính của tình trạng này là tâm lý ngại ngùng trước các vấn đề được xem là tế nhị, chưa có ý thức và thói quen chủ động "phòng bệnh hơn chữa bệnh"; chưa có nhận thức đúng về sự cần thiết và lợi ích của việc khám sức khỏe trước khi kết hôn, v.v…

Theo lời khuyên của các bác sĩ, việc CSSK tiền hôn nhân là việc làm rất cần thiết và mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Nó không chỉ giúp người sắp kết hôn bước vào cuộc sống vợ chồng một cách tự tin, mà còn giúp hạn chế, ngăn ngừa những nguy cơ dị tật, khuyết tật ở con cái, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Bên cạnh đó, nên có một cách nhìn mới về vấn đề này, coi việc CSSKSS giai đoạn tiền hôn nhân cũng cần thiết như việc chăm sóc sức khỏe các giai đoạn khác trong cuộc đời.

Bác sĩ Lê Thị Nguyệt cho biết, các bạn trẻ có thể đến Trung tâm CSCKSS địa phương để được tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân. Qua tư vấn, bác sĩ sẽ thảo luận những dịch vụ cần thiết phù hợp với hoàn cảnh/ tình huống của từng người. Các bác sĩ khuyến khích khách hàng quan tâm vấn đề này đến tư vấn từng cá nhân, không khuyến khích cặp vợ chồng sắp cưới đến tư vấn chung (theo quan điểm tư vấn) để tự kiểm tra sức khỏe của mình. Đến các Trung tâm, các đối tượng tiền hộ nhân sẽ được khám khám sức khỏe toàn thân, tư vấn chăm sóc sức khỏe, tư vấn dinh dưỡng…

Tuy nhiên, Bác sĩ Nguyệt cho rằng, các cơ quan chức năng cũng cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, giáo dục tới đối tượng tiền hôn nhân, vị thành niên bởi có hiểu được việc chăm sóc SKSS tiền hôn nhân mang lại lợi ích cho bản thân, cho gia đình như thế nào thì các đối tượng mới có thể vượt qua các rào cản tâm lý mà đến với các cơ quan chuyên môn để được chăm sóc SKSS.

Như vậy, không chỉ là việc hướng dẫn các biện pháp tránh thai hay sinh hoạt tình dục an toàn, công tác chăm sóc SKSS tiền hôn nhân còn nhằm các mục đích hết sức thiết thực và to lớn là chuẩn bị tâm, sinh lý để xây dựng một gia đình hạnh phúc cả về thể chất lẫn tinh thần, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của con người trong xã hội. Điều này cần được toàn xã hội, mọi người dân nhận thức và góp phần thực hiện.

Riêng với đối tượng trẻ vị thành niên, các nhà trường nên tăng cường hơn nữa việc tổ chức các hoạt động để định hướng cho học sinh những quan niệm về một lối sống lành mạnh, khoa học… đồng thời, phối hợp với các bậc phụ huynh có hướng giáo dục phù hợp và giúp trẻ nhận thức đúng đắn hơn về lĩnh vực này.

Các cơ quan chức năng cần phối hợp đồng bộ với nhà trường, với đoàn thanh niên, với các tổ chức chính trị - xã hội đẩy mạnh tuyên truyền hơn nữa về công tác CSSKSS, về giới tính, tình dục, các biện pháp bảo vệ bản thân với trẻ vị thành niên; giúp các bạn trẻ cởi mở hơn, nhằm xóa bỏ tâm lý rụt rè, e ngại để các bạn trẻ mạnh dạn tự chăm lo CSSKSS của bản thân./.